چاره ای جز آزادسازی باندهای 700 و 800 نیست؟ - وبلاگ دایی جان

به گزارش وبلاگ دایی جان، حتی اگر کرونا به زودی نابود گردد، شرایط جهانی نشان داده که جز توسعه کسب وکارهای دیجیتال، افزایش نفوذ اینترنت، ایجاد کسب وکارهای خانگی و پاسخ به نیازهای موج جدید کاربران اینترنت چاره ای نیست و به همین دلیل مسوولان حوزه فاوا استفاده از فرکانس های 700 و 800 را یک الزام می دانند؛ مگر آنکه همراه با کرونا تحریم ها هم حذف گردد، شاخص های فضای کسب وکار بهبود یابد، فرصت های سرمایه گذاری در کشور ارتقا یابد و انحصار مخابرات بر کابل مسی برداشته گردد.

به گزارش وبلاگ دایی جان، فرکانس های امواج رادیویی یک منبع مهم کمیاب است که در همه کشورهای دنیا در اختیار دولت ها نهاده شده است و مدیریت آن در همه کشورها، ماهیتی حاکمیتی دارد، اما بر اساس مقررات داخلی کشورها، به بهره بردارانی نظیر اپراتورهای تلفن همراه واگذار شده است. در ایران نیز مدیریت جداول فرکانسی بر اساس قانون بر عهده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است و منابع مالی حاصل از آن به حساب خزانه داری کل کشور واریز می شود.

همه کشورها برای بهره برداری از فرکانس و احتیاجمندی شبکه های ارتباطی، تابع استانداردها و مقررات بین المللی اتحادیه بین المللی مخابرات (ITU) هستند. عدم تمکین از این استانداردها می تواند تداخلات فرکانسی در بعضی مناطق به ویژه در مناطق مرزی را به همراه داشته باشد.

در ایران، متولی اصلی مدیریت فضای فرکانس، سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، زیرمجموعه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است که در چارچوب قوانین و مقررات داخلی، بین المللی، طرح های توسعه ای، مباحث امنیتی و الزامات تجاری آن را به بهره برداران مختلفی از جمله اپراتورهای تلفن همراه، نیروهای نظامی و انتظامی واگذار می نمایند.

سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران یکی از بهره برداران فضای فرکانس کشور است. این سازمان به دلیل برخورداری انحصاری از حق پخش همگانی برنامه های رادیویی و تلویزیونی در ایران بازه فرکانسی 470 مگاهرتز تا 862 مگاهرتز را در اختیار دارد و تا سال ها باندهای 700 و 800 مگاهرتز در این بازه را به عنوان فراگیرترین باندهای فرکانسی موجود در کشور، برای پوشش حدبیشتری برنامه های تلویزیونی صداوسیما در سراسر شهرها و روستاها به صورت آنالوگ، در اختیار داشت. با هدف جلوگیری از ایجاد تداخل در برنامه های تلویزیونی در آن موقع حق بهره برداری از این باندهای فرکانسی، به طور اختصاصی در اختیار این سازمان نهاده شد.

ویژگی های باندهای فرکانسی 700 و 800 مگاهرتز چیست؟

این باندها، شعاع وسیع تری را پوشش می دهند، بنابراین هر اپراتور کاربری که بتواند خدمات ارتباطی خود را بر این بسترها عرضه کند، به تجهیزات کمتری احتیاج دارد؛ سرمایه گذاری مورد احتیاج برای حدبیشترسازی پوشش شبکه را به شدت کاهش می دهد؛ از نظر فنی، قابلیت نفوذ بیشتری دارد، مثلا مشکل آنتن دهی در داخل بیشتر خانه ها یا در جاده های بین شهری حل می شود، با سرعت بیشتری می توان خدمات بهتری را به کاربران ارایه کرد، هزینه تمام شده خدمات برای اپراتورها و مردم کمتر می شود، ترافیک و اختلال کنونی ناشی از تراکم در فرکانس های کنونی کمتر می شود، مثل افزایش دو لاین تازه به یک اتوبان و بسیاری از روستاهای ایران به سادگی و با هزینه کمتری به اینترنت و خدمات ارتباطی دسترسی پیدا می نمایند.

باندهای فرکانسی 700 و 800 ، تا سال ها در همه کشورهای دنیا برای پوشش شبکه های آنالوگ در اختیار شرکت های پخش نماینده برنامه های تلویزیونی اعم از دولتی و خصوصی قرار داشتند، اما از 14 سال قبل به تدریج با دیجیتال شدن این شبکه ها و کاهش احتیاج فرکانسی پخش برنامه های تلویزیونی به کمتر از یک سوم، از یک سو امکان ارسال چندین برنامه تلویزیونی دیجیتال روی یک کانای فرکانسی قبلی فراهم و از سوی دیگر با گسترش شبکه های موبایلی و محدودیت منابع فرکانسی، کارکرد این باندها توسط شبکه های پخش تلویزیونی متوقف و در اختیار اپراتورهای موبایلی نهاده شد.

در ایران نیز، گذر از شبکه های آنالوگ به دیجیتال، در بیشتر فرستنده های تلویزیونی روی داده و تنها تعداد کمی از آنها، هنوز آنالوگ مانده اند و همچنین بخش های کوچکی از مناطق کشور، احتیاجمند استفاده از این باندهاست که با تکنیک ها و تدابیری قابل مدیریت است. در حال حاضر صداوسیما از 12.8 درصد ظرفیت کل باند فرکانسی (470 - 862 مگاهرتز) و 2.6 درصد از ظرفیت باند 700 - 800 مگاهرتز که در اختیار دارد، استفاده می نماید و با وجود بلااستفاده بودن بیش از 97.4 درصد ظرفیت ارزشمندترین باندهای فرکانسی، حاضر به آزادسازی این باندها در این مسیرها نیست.

به اعتقاد کارشناسان این موضوع در شرایطی که ظرفیت های ارتباطی کشور به دلیل تحریم ها، توان اندک سرمایه گذاری برای ارتقای تکنولوژی های جدید، حدبیشترسازی پوشش شبکه های همراه و نیز پاسخ به احتیاج چند برابر شده مردم در یکی از بحرانی ترین دوره های مالی و اجتماعی کشور، بلااستفاده نگه داشتن یک ظرفیت حیاتی در کشور را به یک سوال و چالش اساسی بدل نموده است.

چرا دعوای صداوسیما و وزارت ارتباطات بالا گرفت؟

شمار کاربران اینترنت سیار، ظرف پنج سال گذشته از 300 هزار به 75 میلیون افزایش یافته، یعنی 225 برابر شده است. ظرفیت پهنای باند بین الملل در همین فاصله از 122.6 گیگابیت به 4000 گیگابیت بر ثانیه افرایش یافته است. زیرساخت های ارتباطی نیز بین 200 تا 1200 برابر در بخش فیبر، پهنای باند داخل و بین الملل اضافه کرده شده است. فناوری های ارتباطی مدام به روزتر شده اند و ظرف 10 سال از نسل دو به نسل سه و چهار تغییر یافته اند. اپراتورهای خصوصی و دولت در مجموع سرمایه گذاری قابل توجهی در ارتقای فنی و زیرساختی ارتباطات در ایران انجام داده اند.

با وجود این، تغییر نسل های تلفن همراه و فراگیر شدن فناوری ساخت گوشی های هوشمند در سراسر دنیا، کاربران را به انتقال ویدیو به جای متن و عکس قادر کرد و مصرف اینترنت هر فرد را به چند 10تا چند صدبرابر افزایش داد. از طرفی پدیده ای همچون کرونا، که تنها ظرف یک ماه میزان مصرف اینترنت در ایران را دو برابر نموده است، مجموعه ظرفیت های احتیاطی و ذخیره شده بر اساس پیش بینی ها را اشغال و فشار بر شبکه زیرساخت های ارتباطی، احتیاج مبرم به آزادسازی همه ظرفیت های موجود را ضروری نموده است.

استفاده از خدمات کسب وکارهای آنلاین، آموزش های راه دور و مجازی دانشگاه ها و مدارس، جایگزینی ارتباطات مجازی به جای معاشرت های فیزیکی و حضوری، دورکاری کارکنان در منزل، احتیاج مبرم به اطلاع یابی و سرعت جریان های اطلاع رسانی و خبری به وسیله شبکه های اجتماعی، احتیاج به تفریح و سرگرمی های آنلاین برای بچه ها و عظیمسالان زیرساخت های ارتباطی را به یک زیرساخت ملی، فراگیر و حیاتی بدل نموده است.

در این شرایط، فشار بی امان به زیرساخت هایی که در شرایط عادی باید همیشه با 70 درصد ظرفیت خود، کار نمایند و برای جلوگیری از اختلال و حفظ کیفیت ارتباطات، بخشی از این ظرفیت را بر اساس استانداردهای دنیای خالی و بدون استفاده نگه دارند، زیر بار تقاضا و پاسخ به احتیاج عمومی جامعه، به مرز اشباع رسیده است و نتیجه چنین شرایطی کند شدن فرایند تبادلات و نارضایتی مردم از شرایط موجود است. در این شرایط، سریع ترین، مقرون به صرفه ترین، عقلانی ترین و تجربه شده ترین روش ارتقای ظرفیت موجود، استفاده از ظرفیت خالی و بلااستفاده ای است که در اختیار صداوسیما مانده است.

وزارت ارتباطات چه می گوید؟

وزارت ارتباطات خود را متولی قانونی مدیریت فرکانس در کشور می داند و در شرایط اضطراری با جابه جا کردن بعضی از بازیگران یا خدمات ارایه شده بر بستر فرکانس کشور، این منبع ملی را مدیریت می نماید. بر اساس بند 2 ماده وظایف و اختیارات این دستگاه، همه بهره برداران فضای فرکانسی در کشور، بدون استثنا باید از مرجع قانونی مقررات گذار در این زمینه یعنی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی کشور، پروانه بهره برداری از فضای فرکانسی کشور را دریافت نمایند و تمام حقوق مکتسبه حاصل از فروش این منبع نیز به خزانه بازمی شود.

وزارت ارتباطات معتقد است که فرکانس یک منبع ملی است و مدیریت آن به صورت یکپارچه به این دستگاه سپرده شده است. استفاده (و نه مالکیت) باندهای 700 و 800 مگاهرتز به صداوسیما بر اساس احتیاجی بود که تاریخ آن به سر آمده است و در نتیجه مدیریت فرکانس یک بار دیگر باید یکپارچه در خدمت مردم باشد و منافع ناشی از بهره برداری به جای بلااستفاده ماندن مثل همه کشورهای دنیا به مردم کشور بازشود.

تحلیلگران بر این باورند که مادامی که بحث بر سر اموال عمومی است، مالکیت بر یک منبع عمومی بی معناست و در واقع سازمان صداوسیما، نیروهای مسلح، اپراتورهای تلفن همراه و سیار بهره برداران بر اساس پروانه های زمان دار و قابل تجدیدنظر، از این منبع بهره مند می شوند. از سویی، پروانه بهره برداری ابزاری برای مدیریت بهینه منابع محدود در شرایط عادی و اضطرار و به دلیل ماهیت فرکانس، واجد ارزش مالی، امنیتی و سیاسی است که تداخل در آن می تواند امنیت یک کشور یا جان افراد را به مخاطره اندازد و از این رو مدیریت فضای فرکانسی در همه جای دنیا با دولت هاست.

سازمان صداوسیما چه می گوید؟

صداوسیما معتقد است که بر اساس ماده 14 قانون وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات، این سازمان از شمول نظارت این دستگاه مستثنی و مالک باندهای فرکانسی 700 و 800 شده است و در نتیجه هرگونه بهره برداری ثانوی، باید تحت اختیار و با هماهنگی این سازمان باشد. در حالی که به گفته کارشناسان، نه تنها در ایران که در همه جای دنیا، هیچ بهره بردار دایمی برای فرکانس وجود ندارد و همه بهره برداران به طور مستمر از دولت ها پروانه بهره برداری دریافت می نمایند. نکته حائز اهمیت اینکه صداوسیما برای بهره برداری انحصاری از باندهای مذکور پروانه پخش همگانی ندارد و حقوق قانونی ملت بابت اجاره فرکانس را نیز از سال 80 به مبلغ هنگفتی پرداخت ننموده است.

علاوه بر این، ماده یک، قانون استفاده از بی سیم های اختصاصی و غیرحرفه ای، هیچ استثنایی برای ضرورت دریافت مجوز از سازمان تنظیم مقررات قایل نشده است. نیروهای مسلح، که همچون صداوسیما در ماده 14 قانون وظایف و اختیارات وزرات ارتباطات، شامل تصریح نام در واگذاری فرکانس است، در تابعیت از ماده یک همین قانون که هیچ استثنایی را شامل نشده، با اخذ پروانه رادیویی از سازمان تنظیم مقررات به بهره برداری از فضای فرکانسی کشور مشغول است.

صداوسیما 10 سال است که می گوید برای پخش همگانی سه بعدی (3D) و UHD در آینده محتمل، به این باندهای فرکانسی احتیاج خواهد یافت. در حالی که نه تنها سازمان صداوسیما در ایران که هیچ رسانه خارجی در دنیا تا به امروز پیروز به پخش برنامه های سه بعدی نشده اند و فراوری تلویزیون های سه بعدی از سال 2010 حاکی از شکست تجاری این پروژه در سطح دنیا است. پخش UHD نیز به دلیل پوشش محدود و احتیاج به تجهیزات گران قیمت و پهنای باند فرکانسی عظیمتر، تا به امروز اقبال چندانی نداشته است.

صداوسیما به بخشی از پیوست حکم رییس پیشین این سازمان اشاره دارد که در آن استفاده از طیف فرکانسی برای ارتباطات مخابراتی به صلاح دانسته نشده است. اما با توجه به ابلاغ این حکم به سازمان صداوسیما، شمول دامنه آن نیز بر سازمان مذکور صادق است و ممنوعیت فوق برای همان دستگاه صادر شده و وظایف و اختیارات سازمان تنظیم مقررات در تضاد با حکم مذکور نیست. با توجه به این که صداوسیما خود رأسا به دنبال راه اندازی اپراتور با استفاده از این پتانسیل فرکانسی بود، ابلاغ این حکم به منزله منع صداوسیما از تداخل در وظایف دولت بوده است.

انتها آنکه صداوسیما می گوید بودجه کافی برای ادای تکلیف قانونی خود در کامل کردن عبور از چرخه آنالوگ به دیجیتال را ندارد. درحالی که تامین این هزینه، از محل آزادسازی باندهای فرکانسی مورد نظر انجام پذیر است و بارها از سوی دولت به عنوان یک راه چاره پیشنهاد شده است، اما با وجود مکاتبات و نشست های پیاپی هیچ برنامه عملیاتی و اجرایی در این زمینه ارایه نشده است.

چه پیگیری هایی شده است؟

از هنگام امضای توافقنامه پخش صدا و تصویر دیجیتال (GE06) که در سال 2006 در مقر اتحادیه بین المللی مخابرات در ژنو سوئیس توسط مسئولین سازمان صداوسیما و سازمان تنظیم مقررات به امضا رسید (حدود 14 سال قبل)، سازمان تنظیم مقررات به طور مستمر مکاتبات و پیگیری هایی را برای اجرای این توافق نامه بین المللی در عبور صداوسیما از شبکه های آنالوگ به دیجیتال انجام داده و با نزدیک شدن به سررسید تعهد مورد نظر در سال 2015 بر شدت این پیگیری ها اضافه کرد، اما صداوسیما از پاسخگویی و التزام به این توافق سرباز زده است.

در واقع می توان گفت این اتفاق در مورد غالب فرستنده های آن سازمان روی داده است و فقط شماری از این فرستنده های آنالوگ در بعضی مناطق فعال هستند. وزارت ارتباطات معتقد است کل ظرفیت مورد استفاده در باند فرکانسی 700 - 800، حدود 2.6 است و در نتیجه 97.4 درصد باقی مانده آن دوباره باید به مدار مورد احتیاج استفاده عمومی بازشود. علاوه بر آن روش های فنی جایگزینی وجود دارد که به یاری نصب بعضی تجهیزات می توان به جای پوشش فراگیر از تجهیزات پخش منطقه ای استفاده کرد و پوشش مناطق جعرافیایی مورد احتیاج را هم تامین کرد.

وزارت ارتباطات با هدف استیفای حقوق مردم و ایفای وظیفه خود در مدیریت بهینه فضای فرکانسی کشور، مکاتبات و اقدامات متعددی با هدف حل این اختلاف انجام داده است. از جمله طرح مساله در شورای عالی امنیت ملی در دی ماه سال 92 برای التزام سازمان صداوسیما به تسریع در دیجیتالی شدن پخش همگانی و آزادسازی باندهای فرکانسی 700 و 800 مگاهرتز. این شورا موارد مذکور را در دی ماه همان سال به سازمان صداوسیما ابلاغ نموده اما تا به امروز بی نتیجه مانده است.

سازمان تنظیم مقررات، این مساله و تبعات مالی، اجتماعی و سیاسی آن را در آذر ماه سال 95 طی یک نامه به معاونت هماهنگی و نظارت راهبردی رییس جمهوری ارسال و درخواست برگزاری یک جلسه برای حل و فصل مساله کرد. طرح مساله به درخواست سازمان تنظیم مقررات در ستاد اقتصاد مقاومتی، منجر به برگزاری نشستی در دفتر هماهنگی و برطرف اختلاف دستگاه های دولتی شد اما تا به امروز بی نتیجه مانده است.

مکاتبات وزارت ارتباطات با مجلس شورای اسلامی منجربه تهیه گزارشی توسط مرکز تحقیقات مجلس درباره باندهای فرکانسی 700 و 800 مگاهرتز و اختلافات موجود شد. توصیه این مرکز، ضمن تاکید بر ضرورت آزادسازی این باندها، تشکیل کارگروهی برای حل وفصل مساله بوده است. این توصیه نیز تا به امروز نتیجه ای در بر نداشته است.

تهدیدهایی که در پیش هستند

کشورهای همسایه ایران در سال های گذشته استفاده از باندهای فوق را از پخش صدا و تصویر به سرویس موبایل تغییر داده اند، به دلیل تداخلات احتمالی در مناطق مرزی آنها به صورت مکرر خواستار نشست های جمعی و اختصاصی با ایران برای حل این مساله هستند. اما ما در این نشست ها غایبیم زیرا صداوسیما تکلیف باندهای مذکور را روشن نمی نماید و ما تنها کشوری هستیم که یک تکه از باند فرکانسی آن در اختیار نماینده قانونی آن یعنی دولت نیست.

عدم تمکین ایران به تعهدات بین المللی خود در سطح مجامع مهمی همچونITU ، قدرت کشور در صیانت از منافع ملی را در عرصه مهمی همچون ICT کاهش می دهد. دولت ایران و سازمان صداوسیما در سال 2006 ، توافقنامه موسوم به ژنو 2006 (GE06) را امضا نموده اند و این توافق نامه کشورهای امضانماینده را مکلف نموده تا اوایل سال 2015 (یعنی 9 سال بعد) باید فرستنده های آنالوگ خود در باند UHF را به دیجیتال بدل نموده باشند. اما باوجود پیگیری های مکرر در مورد عمل به این معاهده، صداوسیما از خاموش کردن فرستنده های آنالوگ خود امتناع نموده است.

کشورهای همسایه در جنوب و شمال کشور در حال مذاکره و طراحی استفاده هماهنگ از این باندها برای شبکه های موبایل هستند اما با وجود مکاتبات متعدد با سازمان صداوسیما برای معین تکلیف استفاده از این باندها در کشور و تعامل با این سازمان جهت حضور در این نشست ها برای حفاظت از منافع ملی، آن سازمان از این کار خودداری می نماید، در حالی که عدم مشارکت در تصمیمات منطقه ای باعث خسران منافع کشور و تصمیم گیری بدون حضور ایران خواهد شد.

فشار بیش از حد بر شبکه های مخابراتی می تواند باعث آسیب به زیرساخت های ارتباطی شود. در شرایطی که زیرساخت های ارتباطی کشور تحت تاثیر کرونا و ارتقای دو برابری سرانه مصرف کاربران، تحت فشار زیادی نهاده شده است، آزادسازی کامل باندهای فرکانسی 700 و 800 مگاهرتز منجر به افزایش 15 درصدی ضریب نفوذ باند پهن در کشور خواهد شد.

فشارهای مالی، احتیاج به اینترنت ارزان و باکیفیت را بیشتر می نماید. بر هیچکس پوشیده نیست که اثرات زیانبار تعطیلی بعضی مشاغل در همه دنیا و از جمله ایران، پیامدهای ناگوار مالی به همراه خواهد داشت و در نتیجه استفاده حدبیشتری از توان ارتباطی کشور برای ارتقای دسترسی آحاد مردم در بخش کسب وکارهای آنلاین، آموزش های آنلاین، نشریات آنلاین و افزایش سرگرمی های آنلاین (فیلم، بازی، موسیقی) به یک احتیاج ملی بدل شده است.

همچنین با توجه به آشفتگی شرایط مالی و بحران مالی در همه بخش ها، خانوارها برای تامین احتیاجهای روزمره از جمله تامین خدمات ارتباطی خود با دشواری هایی روبه رو هستند. در این شرایط، کوشش برای کاهش هزینه های خانوار همراه با ارتقای کیفیت خدمات، یکی از پیش شرط های مهم ارتقای کیفیت زندگی افراد تلقی می شود.

فرصت هایی که از دست رفت

در شرایطی که احتیاج به حفظ شغل یا ایجاد شغل های تازه، اولویت اول جامعه ایران است، زیرساخت های ارتباطی، ارزان ترین و مطمئن ترین راه ایجاد و توسعه شغل های تازه است. افزایش هر 10 درصد ضریب نفوذ تلفن همراه، 1.5درصد به بهره وری نیروی کار می انجامد. هر میلیون دلار سرمایه گذاری در حوزه باند پهن بی سیم حدود 20 شغل و در حوزه بی سیم غیر باند پهن، 14.5 شغل و به طور عمومی نیز ایجاد هر شغل در حوزه 6.5 ،ICT شغل در سایر حوزه ها ایجاد می نماید.

بر اساس داده های بانک دنیای، اضافه کرده شدن 10 درصد به ضریب نفوذ تلفن همراه، بین 0.6 تا 2.1 درصد به فراوری ناخالص ملی و سه درصد به ایجاد شغل منجر می شود. همچنین بر اساس مطالعات GSMA، تخصیص باند فرکانسی 694 تا 862 مگاهرتز (باندهای 700 و 800) به شبکه های پهن باند و تلفن همراه، 1000 میلیارد دلار سودآوری برای کشورهای آسیا و اقیانوسیه دربرخواهد داشت و میلیون ها شغل ایجاد می نماید. فناری نسل پنجم همراه یا 5G نیز در راه است و برای راه اندازی این فناوری، باندهای فرکانسی 700 و 800 مگاهرتز یکی از سریع ترین و ارزان ترین زیرساخت های مورد احتیاج را تامین می نماید.

ایران کشوری پهناور با 16 کشور همسایه آبی و خاکی است، فرصت های اشتراک منابع از جمله فرکانس و پهنای باند، می تواند پیوندهای منطقه ای و گفت وگو با همسایگان را تقویت کند. این فرصت در آستانه تبدیل به یک تهدید عظیم است. در حال حاضر بیشتر، همسایگان ایران، باندهای فرکانسی 700 و 800 مگاهرتز خود را به موبایل پهن باند اختصاص داده اند.

واگذاری باندهای یادشده برای استفاده خدمات موبایل باعث افزایش 9 برابری بهره وری مالی و 40 برابری اشتغال زایی حاصل از این باندها در مقایسه با استفاده آنها برای پخش صدا و تصویر خواهد شد که به شدت مورد احتیاج کشور است و تعلل در آن باعث هدررفت منابع خواهد شد. اضافه کرده شدن 10 درصد به ضریب نفوذ تلفن همراه، بین 0.6 تا 2.1 درصد به فراوری ناخالص ملی و سه درصد به ایجاد شغل منجر می شود.

اختلاف علنی وزارت ارتباطات و صداوسیما

با عمومی شدن اختلاف وزارت ارتباطات و سازمان صداوسیما، شبهه هایی درباره چرایی این موضوع مطرح شده است. شبهه اول این است که وزرات ارتباطات می خواهد از آب گل آلود کرونا ماهیگیری کند، وگرنه امکان زودهنگام استفاده از باندهای 700 و 800 ممکن نیست. این در حالی است که کسی نمی داند بحران کرونا چه وقت دست از سر ما برخواهد داشت. مدعیان در این باره چنان سخن می گویند که گویی کرونا میهمان یکی دوهفته است و زیرساخت های ارتقای موبایل بر باند 700 و 800 احتیاجمند چند ماه زمان است.

در حالی که با فرض تحقق خداحافظی زودهنگام با کرونا، اثرات مالی و اجتماعی آن تا همین لحظه بر اقتصاد ایران و دنیا چنان است که باز هم مسیری جز توسعه کسب وکارهای دیجیتال، افزایش نفوذ اینترنت و دورکاری، ایجاد کسب وکارهای خانگی، پاسخ به احتیاجهای موج جدید کاربران اینترنت (مثلا سالمندان در تامین احتیاجهای روزمره) برای بهبود شرایط کلی کشور وجود ندارد.

در واقع کرونا، آغاز یک نهضت جدید در رویکرد مردم به فضای دیجیتال بود ولی با رفتن کرونا، هیچ چیز به گذشته بازنمی شود. در نتیجه احتیاج به استفاده از فرکانس های 700 و 800 ، از هم اکنون تا آینده دوردست یک احتیاج فوری است. مگر آنکه همراه با کرونا، تحریم ها هم حذف شوند، شاخص های فضای کسب وکار بهبود یابند، فرصت های سرمایه گذاری در کشور ارتقا یابند، سرمایه گذاران خارجی وارد میدان شوند، انحصار مخابرات بر کابل مسی برداشته شود و انبوهی از تغییر در شرایط موجود که خود معجزه عظیم دیگری است.

در عین حال، مدیران سازمان تنظیم مقررات و اپراتورها، هردو معتقدند که استفاده از این باندها، به ویژه در شهرهای عظیم حدبیشتر به سه هفته زمان احتیاج دارد و ظرف این مدت می توانند از این باند برای ارتقای پوشش اپراتورها استفاده نمایند.

شبهه دیگر این است که وزارت ارتباطات، به جای اهتمام به توسعه زیرساخت ها در سال های گذشته، پای باندهای 700 و 800 را به میان کشیده است. درحالی که این باندها در شرایط فعلی می توانند حدبیشتر 30 درصد از ظرفیت کنونی را ارتقا دهند و این دقیقا همان چیزی است که برای ارتقای کیفیت اینترنت موبایل بدان احتیاج است. اما به اذعان وزارت ارتباطات، در طول تنها پنج سال، تعداد مشترکان اینترنت موبایل در ایران از 300 هزار نفر به 75 میلیون نفر ارتقا یافته و ظرفیت پهن باند داخلی، همان چیزی که زیرساخت شبکه ملی اطلاعات را تشکیل می دهد، 1000 درصد رشد داشته است.

انحصاری که مانع توسعه است

شبهه دیگر اینکه وزارت ارتباطات، باید برای توسعه اینترنت ثابت برنامه ریزی می کرد تا مردم سرویس ارزان تر و باکیفیت تری دریافت می کردند. درحالی که اشتباه در واگذاری مخابرات و واگذاری تونل های زیرزمینی و سیم مسی به مخابرات ایران، انحصار ایجاد نموده است. مخابرات ایران در این سال ها از سود خود، اقساط خرید شرکت را پرداخت نموده و از توسعه سرباز زده و این انحصار، جلوی توسعه سایر رقبا را هم گرفته است. برای حل این چالش بارها پیگیری شده و آخرین بار نیز این موضوع در قانون بودجه سال 98 طرح شده بود که دولت آن را به شورای رقابت ارجاع داد. تا موضوع انحصار مخابرات حل نشود، شرایط اینترنت خانگی بهبود نخواهد یافت.

با وجود این شرکت های مخابرات ایران و اپراتورهای ثابت نیز با درک شرایط کنونی، توسعه اینترنت پرسرعت نظیر VDSL را در دستور کار قرار داده و در بعضی شهرها هم آغاز به کار نموده اند. در حال حاضر نیز اینترنت موبایل خیلی گران تر از اینترنت ثابت نیست. توسعه اینترنت سیار در شرایط کنونی نیز در کنار اینترنت ثابت ضروری است. اپراتورها برای ارتقای ظرفیت فعلی خود با باندهای 700 و 800 می توانند با هزینه کمتر و سرعت بیشتر عمل نمایند.

اما آیا کرونا، زمان خوبی برای طرح این موضوع بود؟ پیگیری های وزارت ارتباطات در این باره، عقبه 13 ساله دارد و آخرین اقدام وزارتخانه در این زمینه به بهمن 98 برمی شود. شدت یافتن این بحث و همزمانی آن با کرونا دو علت اصلی دارد. اول، دو برابر شدن میزان مصرف اینترنت در ایران ظرف دو هفته و اثر اجتناب ناپذیر آن بر کیفیت اینترنت و دوم آنکه در شرایط کنونی که همه کشورها، از جمله ایران تمام توان خود را برای مقابله با کرونا به میدان آورده است، ظرفیت های حیاتی قابل استفاده و مورد احتیاج ، به موضوع اول مردم و کشور بدل می شود.

اما چرا این ماجرا در حاکمیت پیگیری نشده یا تا به امروز به نتیجه نرسیده و به عرصه رسانه ها کشیده شده است؟ مساله کیفیت اینترنت، به دلیل گستردگی تعداد کاربران از یک سو و اهمیت آن در تعاملات اجتماعی، مالی و سیاسی، از سوی دیگر، به یک مساله ملی بدل شده و همه آحاد کشور را درگیر خود نموده است. توجه رسانه ها به مساله کیفیت اینترنت، ناشی از چنین جایگاهی است.

انجام بیش از 70 مکاتبه با دستگاه های اجرایی مختلف در طول تنها سه سال گذشته و طرح مساله در تمام حوزه های حاکمیتی، موید میزان پیگیری های لازم برای حل و فصل این مساله است علاوه بر آن، نه در دولت و نه در مجلس، اولی به گواه درج مقدماتی در لایحه بودجه سال 98 و دومی به استناد گزارش مرکز پژوهش های مجلس، در ضرورت واگذاری این فرکانس ها تردیدی وجود ندارد.

ضرورت های زمانی، همیشه مهمترین مساله تصمیمات سیاستی هستند و درست به همین دلیل وزارت ارتباطات اعتقاد دارد، همان مصلحت هایی که سبب خروج این لایحه از دستور کار مجلس و دولت شد و آن را به شورای عالی امنیت ملی ارجاع داد، می تواند زمینه ساز بازگشت آن به دستور کار سیاست گزاران عالی نظام باشد وگرنه، نه دولت نه مجلس و نه هیچ مرجع قانونی دیگری، برخلاف این تکلیف قانونی و عقلی مدیریت منبع ملی فرکانس توسط سیاستگزار واحد رای نخواهد داد.

سوالاتی که صداوسیما باید به آنها پاسخ دهد

فرایند واگذاری باندهای فرکانس 700 و 800 به موبایل، یک پدیده دنیای است و از 2015 تقریبا تمام کشورهای دنیا از جمله منطقه خاورمیانه نیز به این پدیده دنیای گردن نهاده اند. صداوسیما باید به این سوال پاسخ دهد کدام تکنولوژی قرار است در صداوسیما به کار گرفته شود که هنوز در دنیا قابل استفاده نیست و برخلاف فرایندهای دنیای است؟

صداوسیما سال هاست با حربه عبور از تکنولوژی آنالوگ به سمت دیجیتال، از صندوق توسعه ملی و از دولت، بودجه و حمایت دریافت نموده است و حدود 13 سال نیز بر اساس تعهد خود به مجامع دنیای برای عبور از این مرحله فرصت داشته، اما شرح نداده که چرا اگر احتیاج مبرم و ناشناخته ای به این باندها دارد که حتی در شرایط کرونایی قابل بهره برداری ملی نیست، چگونه حاضر شده بود تا آن را به IPTV ها بفروشد؟