معماری ارگ بلقیس، بنایی تاریخی و تاثیرگذار - وبلاگ دایی جان

به گزارش وبلاگ دایی جان، در نزدیکی شهر اسفراین استان خراسان شمالی مجموعه باستان شناسی شهر بلقیس قرار گرفته که دارای وسعتی به میزان 150 هکتار می باشد. این مجموعه تاریخی یکی از بی نظیرترین معماری های خشتی و گلی ایران را داراست و گذشته تاریخی آن به سال های آغازین دین اسلام باز می گردد. مکانی که این مجموعه باستان شناسی در آن واقع شده در زمان های قدیم یک شهر باستانی به نام شهر بلقیس بوده که در طول تاریخ به دفعات متعدد مورد چپاول و غارت اقوام مختلف شامل مغول ها، عرب ها، افغان ها و ازبک ها قرار گرفته است. گفته می گردد که قدمت تاریخی این شهر باستانی چیزی در حدود 4000 سال است. شهر باستانی بلقیس که در جنوب غربی شهر اسفراین و در شرق روستای جوشقان قرار گرفته است دارای بخش هایی چون قلعه بلقیس، خندق که دور تا دور حصار شهر کشیده شده و مقبره شیخ آذری، راسته بازاری و مسجد، کوره سفالگری، آب انبار، بنایی معروف به یخدان در داخل حصارها می باشد. این مجموعه بزرگ در دوران گذشته در مسیر جاده ابریشم قرار داشته، معماری ارگ بلقیس از اهمیت استراتژیکی زیادی برخوردار بوده و در زمان های گذشته و قبل از نابودی کامل آن به وسیله افغان ها دارای رونق مالی خوبی بود. مقاله تاریخچه ارگ بلقیس شما را هر چه بیشتر با دسترسی به ارگ بلقیس آشنا می نماید.

مشخصات قلعه بلقیس

معروف ترین بنای این شهر باستانی قلعه بلقیس می باشد که از بین دیگر بناهای این شهر باستانی تقریبا سالم مانده است. قدمت این بنای باستانی به 1200 سال پیش باز می گردد. قلعه ای که براساس نظریات مختلف باستان شناسان قدمت آن به دوران ساسانیان باز می گردد. گفته می گردد که تا سال های پایانی دوره قاجار هم افرادی در این قلعه دیدنی زندگی می کردند. معماری ارگ بلقیس را افغان ها در حدود 256 سال پیش که به ایران حمله کردند، از بین بردند. قلعه بلقیس را با نام نارین قلعه نیز می شناسند و با شماره ثبت 4497 در سال 1380 در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. مساحت این قلعه زیبا چیزی در حدود 551712 متر مربع می باشد و دارای 29 برج بوده که ارتفاع هر یک از برج ها به 11 متر می رسد و شواهد میدانی حاکی از این است که در سه طبقه ساخته شده بود. دور تا دور این قلعه را نیز خندق کنده بودند. در ساخت قلعه بلقیس دیدنی از مصالحی چون گل، خشت، چوب و آجر استفاده شده است. درب ورودی تاریخچه ارگ بلقیس هم در سمت شمالی غربی واقع شده که در دو سمت این درب ورودی دو برج بزرگ برای دیدبانی و نظارت قرار داشت.

فرق قلعه بلقیس با قلعه های دیگر ایران

بیشتر قلعه هایی که در ایران در طول دروان گذشته ساخته شده بر بالای کوه ها قرار دارند و دارای مسیرهای صعب العبور بوده تا دسترسی به آن سخت باشد اما این قلعه برعکس دیگر قلعه ها در دشتی وسیع قرار گرفته و دور تا دور آن خندقی حفر شده بود و برج های مختلفی هم در قسمت های مهم و حساس معماری ارگ بلقیس برای حفاظت از این قلعه دیدنی وجود داشت.

وجه تسمیه شهر بلقیس

در خصوص این که نام این شهر چرا بلقیس گذاشته شده نظریات مختلفی وجود دارد. بعضی بر این عقیده هستند که این نام را جوینگان عتیقه جات بر این شهر نهاده و بعضی دیگر این شهر را به مادر تیمور گورکانی که نامش بلقیس خاتون بود، ارتباط می دهند و بعضی هم می گویند برای این که این شهر در حمله اعراب ویران نگردد آن را تغییر نام داده اند زیرا همان طور که می دانید مقبره کوروش را مقبره مادر حضرت سلیمان نامیدند تا از تخریب به دست اعراب در امان بماند. از نظر مورخان تاریخچه ارگ بلقیس به وسیله اسفندیار پسر گشتاسب ساخته شده است.

اکتشافات مجموعه باستان شناسی بلقیس

باستان شناسان در طی آنالیز ها و کاوش هایی که در طول دوران مختلف در این مجموعه باستانی انجام داده، توانسته اند در آن آثاری چون ظروف سفایل لعاب دار، سفال های نوع نیشابوری و بعلاوه سفالینه هایی به رنگ سفید و آبی که به دوران صفویه تعلق داشته، سکه های مسی دوران سامانی، تخته نردی از جنس عاج، طاس، مهره بازی فرد و مجسمه های سفالینه به شکل اسب است را کشف نمایند.

کاربری امروزی قلعه بلقیس

امروزه خوشبختانه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بخش بزرگی از دیوار قلعه بلقیس را بازسازی کرده و در داخل آن سایت موزه های را راه اندازی کرده است. بعلاوه بنای شیخ آذری نیز بازسازی شده و در محوطه تاریخی شهر بلقیس نیز تابلوهای راهنما نصب شده و مسئولین ذیربط در نظر دارند که این مجموعه را به یک مجموعه گردشگری بزرگ در خراسان شمالی تبدیل نمایند که پلان گردشگری آن نیز طراحی شده و در انتظار تایید نهایی در دسترسی به ارگ بلقیس می باشد.